‘Het mooiste dat je een kind kunt geven, is een kans’, prijkt met witte, sierlijke letters op een plakkaat in het lokaal van meester Sander van de Belt. Zijn vijfentwintig leerlingen, tussen de 8 en 12 jaar oud, zijn muisstil. Wie niet beter weet, waant zich in een goed georganiseerde basisschoolklas. Iedereen een iPad in zijn kluisje. Gekleurde handafdrukken van alle leerlingen op de ramen.

Maar dat is slechts het aangezicht, weet Van de Belt. „Over het algemeen is er een plezierige sfeer. Maar de stilte van nu kan in een oogwenk omslaan in een storm, omdat de onderliggende problematiek bij de kinderen zo heftig is.”

Trauma’s, echtscheidingen of andere situaties

Het OPDC in Meppel vangt zo’n dertig tot veertig leerlingen op die vastliepen op hun basisschool, vanuit de wijde regio. Onder het centrum vallen de orthopedagogen, de ambulante dienst en de afdeling WijsZo, waar kinderen tussen de 4 en 12 jaar oud tijdelijk worden geplaatst om een traject te volgen met als doel weer terug naar de basisschool te kunnen.

De kinderen kampen met gedragsproblemen of taal- en leerachterstanden. Waarom gaan ze niet naar het speciaal onderwijs, kun je denken. Maar de problemen van de kinderen hier komen door onverwerkte trauma’s, zoals echtscheidingen, andere onwenselijke thuis- of schoolsituaties en zijn vaak kortdurend.

Het is op de scholen van herkomst soms zo uit de hand gelopen dat het voor zowel de school, het kind áls de ouders beter is dat er op de stopknop wordt gedrukt. Het kind uit de situatie halen. Idealiter voor drie maanden, maar sommige kinderen draaien al een jaar mee op het centrum.

‘Ik voel minder boosheid’

Neem Job, tien jaar. Met zijn haren strak in een kuif en grijze joggingbroek een kind als ieder ander, maar toch al veel meegemaakt. Hij trok van school naar school. Overal ging het ‘niet zo goed’, zoals hij het zelf zegt. Hij liep weg, was een gevaar voor klasgenootjes en werd ook vijandig naar de juf. Een jaar later is hij geen schim meer van de jongen die hij was. „Ik voel minder boosheid. En als ik merk dat mijn hart sneller begint te kloppen, loop ik even weg.”

Met bruine pretoogjes vertelt Job honderduit over zijn leerproces bij Gerda. Hij doelt op Gerda Talen, leerlingondersteuner en coördinator van het traject van terugplaatsing. Ik mag boos zijn, leerde Job, maar anderen pijn doen is een keuze. Iemand met rust laten kwam simpelweg niet bij hem op. „Nu praat ik erover met mijn ouders of met meester Sander of juf Gerda, dat helpt heel veel..”

Talen voert uitgebreide gesprekken die al behoorlijk diepgravend en psychologisch van aard zijn voor kinderen van die leeftijd. „Dat kunnen ze best aan”, stelt ze. Al gaat er een voortraject van intensieve training aan vooraf, waarin de jonge deelnemers bewust worden gemaakt van hun eigen gedrag. „Kinderen uiten hun gevoelens meteen in hun gedrag, maar hebben er de woorden niet voor. Volwassenen hebben er de woorden voor om gevoelens onder woorden te brengen, maar kunnen het goed in hun gedrag verbergen. Kinderen zijn in dit opzicht het tegenovergestelde van volwassenen.”

‘Lukt iets niet, dan doe je vervelend, om af te leiden’

In de groepstraining Leren Leren krijgt Job met drie anderen les in het onthouden van voorwerpen. Eerst moeten ze de voorwerpen oplezen, daarna krijgen ze die te horen en later te zien. Zo krijgen de leerlingen inzicht in hoe ze het beste dingen kunnen onthouden. Simpel, maar voor hen zeer belangrijk. Lukte op hun oude school iets niet, dan volgde er steevast agressief of ander wangedrag. Talen: „Feitelijk hebben zichzelf een strategie van overleven aangeleerd die onwenselijk is. Lukt iets niet, dan doe je vervelend, om af te leiden van het falen. Dat moet eruit en dat proberen we hier voor elkaar te krijgen.”

Want systematisch wangedrag komt veelal voort uit angsten of trauma’s die leerlingen hebben opgelopen, zegt Talen. Het OPDC gaat daar intensief mee aan de slag. Individueel en in groepsverband.

‘Geen van deze leerlingen is verloren’

Al zijn de situaties soms schrijnend. Talen voelt intens mee met de pijn en het verdriet dat kinderen met zich meedragen. „Ze lopen nog maar een paar jaar op de wereld rond, maar als je ziet hoe diep sommigen al zitten. Er zijn leerlingen die zichzelf nú al hebben afgeschreven. Dat is toch vreselijk? Vanuit die drive werken wij elke dag keihard, om die dingen mee te geven waar ze de rest van hun leven mee vooruit kunnen. Geen van deze leerlingen is verloren.”

Het kringgesprek op de maandagochtend is tekenend. Vier kinderen op rij vertellen vol blijdschap over het weekend. Het lijkt misschien een klein voordeel van een scheiding, dat er bij zowel papa als mama een feestje gevierd kan worden of gezelligheid te vinden is, maar de gedragsproblemen van de kinderen komen ook vaak juist voort uit relatieperikelen. „Ik ben bang dat twee derde van deze ouders niet meer bij elkaar is”, schat Van de Belt. En dat is van grote invloed op kinderen.

Niet in de laatste plaats omdat juist een deel van het probleemgedrag te herleiden is naar de thuissituatie. Een onderdeel dat het OPDC ook actief betrekt in de aanpak. Behalve het kind krijgen ook ouders een rol in de oplossing, evenals de school van herkomst. Want als een kind vastloopt, ligt dat vaak alleen niet aan het kind zelf. Maar als moeder in Zuidwest-Drenthe woont en de vader onder de rook van Den Haag, is een praktische oplossing vaak moeilijk.

Reguliere scholen handelingsverlegen

En dat niet alleen, ook het scholenlandschap is de afgelopen jaren sterk veranderd. Bijvoorbeeld met de invoering van passend onderwijs, waarbij kinderen met een extra ondersteuningsbehoefte meedoen in de reguliere klassen. De ervaring van Van de Belt is dat het reguliere onderwijs niet genoeg middelen en vaardigheden heeft en daardoor tekortschiet bij complexe problemen. Handelingsverlegen, noemt hij het.

Die verlegenheid zorgde er jaren geleden voor dat kinderen in impasses verzeild raakten, waar ouders en scholen niet tot een oplossing kwamen en leerlingen langdurig thuiszaten. Toch lukt het in Meppel om jaarlijks zo’n 80 procent van de leerlingen succesvol terug te plaatsen in het reguliere onderwijs zegt Van de Belt. „Dat percentage zal misschien nooit 100 procent worden. Maar elk kind verdient een kans.”